Yargıtay kararları ışığında kamulaştırmasız el atma için fiili işlemde aşağıdaki koşullar birlikte gerçekleşmelidir.
- Taşınmaz özel kişiye ait olmalıdır. Kamu taşınmazları kamulaştırılamaz.
- İşlem kamulaştırma yetkisine haiz kamu tüzel kişisi tarafından gerçekleştirilmelidir.
- Kamulaştırmasız el atma işlemi kamu yararına uygun olması gerekmektedir.
- Kamulaştırma işlemi taşınmaz malikinin taşınmaz üzerindeki haklarını fiili olarak ortadan kaldıracak şekilde kalıcı olarak olmalıdır.
- Kamulaştırma kanununa aykırı işlem gerçekleştmiş olmalıdır.
TAŞINMAZ SAHİPLERİNİN HAKLARI NELERDİR
Taşınmaz sahibi, kamulaştırmasız el atma durumunda seçimlik haklara sahiptir. 1956 Tarihli YİBK kararında belirtildiği üzere Malik el atmanın önlenmesini veya taşınmaz bedelinin ödenmesini isteyebilir. Ayrıca taşınmaz maliki, taşınmazı kullanamadığı dönemlere ilişkin ecrimisil tazminatı talep hakkı vardır . Ek olarak hak sahibi kamulaştırma işleminden zararı mevcut ise ayrıca tazminat da talep edebilir.
Kamulaştırmasız el atma davalarında; fiili el atmanın söz konusu olduğu durumlarda görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir. Taşınmaz bedeli talebi halinde taşınmazın değerinin esas alınacağı tarih, bedel davasını açtıldığı tarih olacaktır. Dava tarihindeki emsal taşınmaz değerleri göz önüne alınarak dava değeri, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu’nun 11. maddesinde belirtildiği şekliyle bilirkişi marifeti ile belirlenecektir. Dava nisbi harca tabidir. Kamulaştırmasız el atma davalarında faiz, kamu alacakları için öngörülen en yüksek faiz oranıdır. Kamulaştırmasız el atma davalarında zamanaşımı söz konusu değildir. Kamulaştırma işlemi 9.10.1956 tarihi ile 4.11.1983 tarihleri arasında gerçekleşmiş ise dava şartı olarak idare başvurarak uzlaşma aranmalıdır. 1983 Sonrası için gerçekleştirilen kamulaştırma işlemlerinde dava şartı aranmamaktadır.
Kamulaştırmasız el atma ecrimisil, taşınmazı haksız olarak kullanan idarenin malike ödeyeceği tazminattır. Malik, kamulaştırmasız el koyma tarihinden itibaren ecrimisil talebinde de bulunabilecektir. Güncel uygulamada Taşınmaz kiraya verilebilme kabiliyeti var ise ecrimisil talebi yerinde görülmektedir. Ecrimisil davası, bedel davası ile açılacak olan ecrimisil talebi davanın açıldığı tarihe kadar olan dönemi kapsamak zorundadır. El konulan taşınmazın arsa olması durumunda taşınmaz malikinin arsayı kullanamaması nedeniyle uğramış olduğu zararın hesaplanması gerekmektedir. Arsalarda ecrimisile hükmedilebilmesi için, taşınmazın bulunduğu bölgedeki arsaların ecrimisil istenen süre için kiraya verilip verilmedikleri, veriliyor ise nasıl ve ne şekilde kiralandıklarının anlaşılması gerekir. Ecrimisil 5 yıllık zamanaşımı süresine bağlıdır
İMAR DEĞİŞİKLİĞİ NEDENİYLE KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA DAVALARI
Özel mülkiyete tabi bir taşınmazın tamamının veya bir kısmının imar planlarında kamusal hizmete tahsis edilmesi ve idarece kamulaştırılmaması sonucu oluşan imar kısıtlılığından doğan davalar idari yargıda görülmektedir. Hak sahibi, idareye karşı yazılı başvuru ile idareden imar planını iptal etmesini veya değiştirmesini isteme hakkına sahiptir. Hak sahibinin bu talebi ret edilirse idari yargıda idari işlemin iptali için dava açmalıdır. Veyahut hak sahibi iptal davası açmak yerine zararının giderilmesini idareden talep etme seçeneğine sahiptir. O halde hak sahibi idareye karşı tam yargı davası açması gerekir. Hak sahipliği taşınmaz maliki olabileceği gibi idari işlemden zarar gören herhangi bir kişi de olabilir. idari işDanıştay, son yıllarda verdiği kararlarda, imar planı ile kamusal kullanıma ayrıldıktan sonra 5 yıllık süre içinde imar programına alınıp kamulaştırılmayan taşınmazların kamulaştırma taleplerini reddeden idari işlemlerin iptal edilmesi gerektiğini belirtmektedir. ( Danıştay’ın 17.4.2013 gün, E. 2011/8152, K. 2013/2702 sayılı kararı )
Av. Ahmet Ayhan ÖZTÜRK
İLGİLİ YAZILARIMIZ
HUKUKUKİ DESTEK İÇİN İLETİŞİM HATLARIMIZDAN TARAFIMIZA ULAŞABİLİRSİNİZ